Ode aan Winkler Prins

Voorburg - Op zaterdag 4 januari 1908 overleed in Voorburg de bekende encyclopedist Anthony Winkler Prins. De man is bij ouderen vooral bekend door de geïllustreerde encyclopedie die naar hem is vernoemd. In het huidige Wikipediatijdperk raakt zijn faam steeds meer in de vergetelheid. In 2008 kreeg hij een standbeeld. Wie was hij ook weer? (aflevering 43).

Door F.J.A.M. van der Helm

Een eenvoudig standbeeld vlakbij zijn woonhuis aan de Laan van Nieuw Oosteinde, gedenkt de plaats waar deze erudiete geleerde sinds 1895 in Voorburg heeft gewoond. Een vriendelijk huis met tuin, dat voor die tijd eenvoudig was en in feite woonde hij onder zijn stand. Maar dat paste juist ook wel bij de eenvoudige dominee die in 1817 in het Gelderse Voorst werd geboren als Antonij Prins. Hij was de enige zoon van apotheker Jacob Prins en Johanna van Marle Winkeler. Door het uitgestorven raken van de achternaam van zijn moeder, voegde hij op latere leeftijd een deel hiervan bij zijn eigen naam.

Studie
Nadat hij zich aan de universiteit van Utrecht heeft bekwaamd in natuurkunde en letteren had hij de smaak te pakken. Hij was een wijsgerig mens, die steeds meer vragen bedacht en op alles zocht hij een antwoord. Niet zo verwonderlijk dat hij theologie ging studeren aan het Doopsgezinde seminarie te Amsterdam. Het gevolg van deze studie was een benoeming tot dominee van de Doopsgezinde kerk in het Friese Tjalleberd gedurende de periode 1841-1850. Daarna werd hij tot zijn emeritaat in 1882 predikant te Veendam. Ondertussen was hij in 1847 getrouwd met Henriette Klijnsma, die hem uiteindelijk negen kinderen zou schenken: zes jongens en drie meisjes.

Armoe
In Veendam zou het gezin uiteindelijk wortel schieten en zou Anthony er alles aandoen om naast zijn predikantenbestaan ook andere vooruitstrevende zaken voor de samenleving te realiseren. Naast zijn vertaalwerk, behoorde hij tot degenen die het opnamen voor de sociaal-zwakkeren van zijn gemeente Veendam. De bewoners van de enkele eeuwen oude veenkolonie hadden het zwaar te verduren en het leven was daar beslist geen vetpot. Winkler Prins trok het zich aan en probeerde de kinderen een beter toekomst te geven door het stichten van een HBS en een kweekschool. Ook te Veendam wordt Anthony geëerd met een standbeeld.

Encyclopedie
Op zijn 53e kreeg hij de kans om te gaan werken aan de publicatie van de encyclopedie die zijn naam ging dragen. De 16-delige serie beoogde een vademecum te zijn van alle beschikbare kennis van de moderne wetenschap. De reeks werd gepubliceerd van 1870 tot 1882. Eerst bij uitgever Brinkman, later bij Elsevier, waar spoedig de tweede druk verscheen. Winkler Prins, een ware homo universalis, vertrok vanuit Veendam via Amsterdam en Lisse naar Voorburg en ging artikelen schrijven voor de Delftsche Courant. De energieke geleerde overleed te Voorburg op bijna 91-jarige leeftijd. Zijn vrouw volgde hem hier in 1911.

Reacties naar: helmhuis@ziggo.nl.