Schoolmeesters geld

Voorburg - Geld lenen is heden een hopeloze zaak, maar dat was het vroeger ook. Geld is immer de spil van het economisch leven geweest. De ene persoon houdt maandelijks wat geld over en de andere komt iedere maand geld te kort. Vandaag de dag breng je deze mensen bij elkaar via de bank. Vroeger ging dat vaak anders. Vooral op het platteland!

Door F.J.A.M. van der Helm

Wanneer iemand in het verleden geld nodig had voor bijvoorbeeld de aankoop van een huis, dan was de bank niet de eerst aangewezen plaats. De meeste leningen waren onderhandse leningen, waarbij de geldgever en geldnemer rechtstreeks met elkaar in contact traden en de voorwaarden opstelden. Wel was het gebruikelijk om de overeenkomst bij de notaris vast te laten leggen. Zo ook toen de gebroeders Leendert en Johannes Baas geld nodig hadden. Ze noemden zich naast korenmolenaars ook bloemfabrikanten.

Molenaar Baas
De molenaars bezaten een riant terrein waarop behalve de molen ook woonhuizen met bijgebouwen stonden. Dat alles was gelegen aan de Achterweg, de oude benaming voor de Parkweg. De historische molen dateerde uit het einde van de 17e eeuw en de diverse bakkers uit Voorburg haalden er hun meel vandaan. Toch ging het financieel niet goed met de molenaars. Op oude afbeeldingen en ansichten is nog te zien hoe schitterend de molen was gelegen, vlakbij de plaats waar nu het politiebureau staat. Een idyllisch landschap dat nauwelijks herkenbaar is en toch zag Voorburg er honderd jaar geleden zo landelijk uit.

Contract
In 1893 leende de familie Baas maar liefst ƒ 20.000,- van een gefortuneerd hoofd van een openbare school in Den Haag. Een heel groot bedrag, zelfs voor die tijd! Het aanzienlijke bedrag werd tegen een rente van 4% uitgeleend, waarbij ieder jaar op 1 augustus minimaal 500 gulden moest worden afgelost. Méér mocht ook, maar dan wel in veelvouden van 100 gulden. In 1903 zou de gehele lening opgeëist kunnen worden door de Haagse schoolmeester. Met ƒ 500,- per jaar zou er dan pas ƒ 5.000,- zijn afgelost. Baas moet zich als een kat in het nauw hebben gevoeld. Hij leefde vanaf die tijd met een voortdurende dreiging om zijn lening af te moeten lossen.

Brandverzekering
De notariële acte zat juridisch goed in elkaar: het onroerende goed was als onderpand gegeven. Daarbij waren naast de molen en huizen ook nog eens enkele percelen weiland met een grootte van 11/4 hectare. Een lening met voldoende onderpand, zo ging dat vroeger. Bovendien was Baas verplicht een brandverzekering af te sluiten, zodat het onderpand bij brandschade voldoende was gedekt. De rentenierende schoolmeester hoefde niet bang te zijn om het geleende bedrag terug te krijgen. En dat allemaal zonder tussenkomst van een bank!

Overigens is de eeuwenoude graanmolen van het type stellingmolen in 1916 met de grond gelijk gemaakt. De vooruitgang eiste zo zijn tol.

Reacties naar helmhuis@ziggo.nl