Zorgen over gebruik algoritmes binnen gemeente

Leidschendam-Voorburg - De fractie van D66 wil weten welke algoritmes de gemeentelijke organisatie gebruikt in haar werk. Want steeds vaker maken niet mensen, maar computers keuzes over hoe de overheid inwoners behandelt. “Computers kunnen het leven van onze inwoners fundamenteel beïnvloeden. Daar moet openheid over zijn,” vindt D66-fractievoorzitter Jacco van Maldegem.

“Algoritmes kunnen helpen om beperkte capaciteit slim en snel in te zetten,” legt uit Van Maldegem uit. Algoritmes herkennen namelijk patronen en verbanden in grote gegevenssets. Zo kunnen ze inzicht geven hoe we kansen van mensen kunnen vergroten, hoe we de dienstverlening van de gemeente kunnen verbeteren en hoe we ons leven kunnen vereenvoudigen. Alleen dat moet dan wel onder strikte voorwaarden gebeuren. En met een duidelijk omschreven doel.

Van Maldegem kent voorbeelden van Nederlandse gemeenten die op basis van analyses het toezicht op de leerplicht en uitkeringsfraude bepalen. Ook zijn er gemeenten die wel of geen zorg toekennen aan inwoners op basis van een computergestuurde beslissing. Volgens de D66-fractievoorzitter moet duidelijk zijn of en op welke manier inwoners van Leidschendam-Voorburg daarmee te maken krijgen.

“Als algoritmes gegevens over geslacht, nationaliteit, religie of etniciteit gebruiken, dan gaat het fout. Denk bijvoorbeeld aan de Belastingdienst die mensen met een dubbele nationaliteit selecteerde voor de aangiftecontrole. Dat is ongeoorloofd onderscheid maken tussen inwoners en dus discriminerend."

Twee jaar geleden bleek uit onderzoek van CBS dat de helft van de gemeenten in Nederland algoritmes voor zich liet werken. In potentie kunnen er dus veel onrechtvaardige beslissingen vallen in ons land, meent Van Maldegem: “Inwoners hebben het recht om inzicht te hebben in de manier waarop besluitvorming binnen de overheid tot stand komt.”

Een ander probleem is dat computergestuurde beslissingen zich op honderden variabelen kunnen baseren. “De uitkomst kan dan vrijwel geen enkele ambtenaar of politicus begrijpen. Laat staan uitleggen.” Dan dreigt volgens D66 een situatie waarbij de burger op en top transparant is en de overheid ondoorzichtiger wordt.

Idealiter zou de gemeente Leidschendam-Voorburg een overzicht publiceren van alle algoritmes die gebruikt worden in het werk. “Als je nu het woord ‘algoritme’ intikt op de website van de gemeente levert dat geen zoekresultaten op.” D66 hoopt dat aandacht voor algoritmes leidt tot meer pro-activiteit van de gemeente om informatie aan te bieden aan inwoners.