Brand in molen De Pelikaan

Leidschendam - Van de vele molens die ooit in onze contreien hebben gestaan, is molen de Pelikaan in 1827 door een uitslaande brand geheel in as gelegd. De molen is niet meer herbouwd en liet een leemte achter, omdat deze bijzondere molen een snuiftabakmolen was.

Door: F.J.A.M. van der Helm

Molen de Pelikaan, is gebouwd in 1771. Op 30 september van dat jaar werd door de overheid een vergunning afgegeven om een snuif- en trasmolen te exploiteren in de heerlijkheid Veur. De vergunning werd aangevraagd door Willem Frederiksz Termorshuizen en de molen en overige opstallen werden gebouwd in het noorden van Veur langs de Vliet nabij de huidige Parnashofweg ongeveer ter hoogte van nummer 23.

Bovenkruier
De molen was een achtkantige bovenkruier die werd voortgedreven door de wind. Te midden van de Veurse wei- en graslanden stond de Pelikaan dus uitstekend op zijn plaats. Termorshuizen bleef tot 1808 eigenaar van de molen, doch vermoedelijk verpachtte hij hem aan een ander; zelf was hij woonachtig in Leiden. In dat jaar hield hij een openbare veiling in 'logement aan den Burg' te Leiden, waarbij de rendabele windvanger overging op de in Katwijk wonende Johannes van Eijk.

Moestuin
Ofschoon de molen dan rond de 37 jaar oud moet zijn geweest, is er in de koopakte sprake van een 'hechte sterke binnen weinig jaren geheel nieuw getimmerde snuif- en traswindmolen', hetgeen suggereert dat de Pelikaan wellicht is herbouwd.

Daarnaast stonden er nog twee huizen die ook bij het terrein van de molen hoorden. De ene was een molenaarswoning compleet met een fraaie moestuin, vruchtbomen en een houtbos dat zich uitstrekte van de Vliet tot aan de straatweg met een totale oppervlakte van ruim een morgen.

De andere woning was een aangenaam huis met kamers, keuken, kelder en zolder. Jaarlijks werd er 6 gulden betaald aan de overheid voor windrechten en nog eens zes aan de heer van Veur, die op Duivenvoorde woonde. De totale koopsom bedroeg maar liefst 7.100 gulden en daar kwamen nog provisiekosten bij.
Tabaksbladeren
De Pelikaan maalde voornamelijk tabaksbladeren tot poeder en de tras (fijngemalen turfsteen) werd toegevoegd aan beton om die te versterken. Het was een hele onderneming die veel drukte gaf op het erf. Hoelang Van Eijk molenaar is geweest, is nog niet onderzocht, maar vaststaat dat bij de brand in 1827 de erven van de familie F. Overgaauw de eigenaren waren.

De nachtelijke uitslaande brand in de zomer van 1827 bracht de molen in korte tijd tot een puinhoop waaruit geen herstel meer mogelijk was. Brandweerlieden uit Veur, Stompwijk en Leidschendam kwamen helpen blussen, doch toen zij aankwamen zagen ze al dat het een hopeloze zaak was. De belendende woning bleef gelukkig gespaard, maar de brand- en blusschade was aanzienlijk. De verzekering dekte de schade.

Reacties: helmhuis@ziggo.nl.