Historisch leven a/d Vliet: "Vuillik, dief, smeerlap"

Leidschendam - "Drank maakt meer kapot dan je lief is", is een slagzin tegen alcoholgebruik die ongetwijfeld veel lezers (en lezeressen) is bijgebleven. Overmatig drankgebruik is van alle tijden. Of het nu jeugdige pubers zijn of ondeugende bejaarden. We hoeven geen namen te noemen, maar iedereen kent ze wel in zijn omgeving.

Het was begin jaren tachtig van de 19e eeuw. In Veur werd volop gebouwd aan een eigen lagere school, die niet ver van het sluisje kwam te staan. Eigenlijk midden in het dorp zodat de kinderen niet te ver hoefden te lopen om op school te komen. De jeugd moest beter onderricht krijgen in vaardigheden als lezen, schrijven, rekenen, aardrijkskunde en geschiedenis. De dorpen Stompwijk en Veur wedijverden met elkaar op allerlei soorten gebied, dus ook met de prestaties van de kinderen van de lagere school.

Werk
Gerardus Hoogendoorn (52), was afkomstig uit Den Haag en belast met de uitvoering van de bouw van het schoolgebouw. Hij was de onderbaas. Verschillende mannen waren actief bezig op de bouwplaats. Van timmerlieden tot metselaars en schilders. Een dergelijk project was ook in die tijd een aangenaam opstekertje voor de werkgelegenheid. Maar waar gehakt wordt, vallen spaanders. En het ruwe volk in de bouw had ook toen al zijn eigen manier van 'met elkaar omgaan'

Scheldpartij
Op een maandag in september kwam de jonge timmermansknecht Gerrit Hoogendorp in beschonken toestand op zijn werk aan. Het was 8.30 in de ochtend. De vrije zondag achter de rug en al gauw bleek dat Gerrit gedronken had. Hij was anders dan anders. Was vrijer, plaagde, stootte dingen om en dat viel iedereen op.

Wat precies de oorzaak was van de scheldpartij, weet niemand meer. Vermoedelijk vielen de ogen van de onderbaas op het ongecontroleerde gedrag van Gerrit. Onderbaas Hoogendoorn hief zijn vinger en gaf de timmerleerling de laatste waarschuwing. Maar hij luisterde niet en hierop werd Gerrit ontslagen wegens in beschonken staat op het werk verschijnen. Deze mededeling viel duidelijk verkeerd bij Gerrit en hij schold zijn baas uit waar iedereen bij was.

"Vuillik, dief, smeerlap. Je hebt me bestolen, zolang ik op het werk ben!" Het was een hele toestand. Het kostte veel moeite om Gerrit van het afgesloten bouwterrein te krijgen. De bouwvakkers steunden hun baas en spoedig was Gerrit uit het zicht verdwenen. Voor de bouw van de school had het ontslag geen consequenties. De ene timmerjongen ging en de andere kwam.

Leerling-timmerlieden als de Zoetermeerse jongen Aart Blanken en de Stompwijker Frans Kouwenhoven, beiden 21 jaar, waren soepel en gemotiveerd genoeg om het werk te klaren met andere timmerlieden. De sfeer was niet verpest, maar wel was het een duidelijk voorbeeld waar iedereen lering uit kon trekken. Drinken op het werk was taboe! En wilde je een vak leren dan was dit de eerste en wellicht belangrijkste les!

(door F.J.A.M. van der Helm: helmhuis@ziggo.nl).