De jonge onderzoeker

Voorburg - Deze jongeman van brons is aandachtig bezig met een onderzoek. En wel zo geconcentreerd dat je hem voor geen goud zou willen storen. Het is een beeld met een grote uitdrukkingskracht. Het heeft ook iets heel aandoenlijks. Je vraagt je af hoe beeldhouwer Ber Mengels dat voor elkaar gekregen heeft.

Door Anne Marie Boorsma

De jongeling is opvallend klein en naakt. En dan niet op een erotische manier naakt, het is een kwetsbaar naakt. Hij zit in die lastige levensfase: een beginnende puber. Hij is erg mager. Zijn handen en voeten zijn opvallend groot. Dat heb je als die vervelende hormonen zo plots aan het werk gaan. Dan is het gelijkmatig groeien er even niet bij. Oh help! Je wordt er knap onzeker van. Zijn dunne benen staan stevig op een smalle ronde sokkel. Zijn bovenlichaam helt naar links. Er zit spanning in dat bovenlijf, dat compleet gericht is op iets dat in zijn handen zit. Zijn rechte schouders trekt hij omhoog. Zijn armen zijn gebogen. Hij maakt een beschermend kommetje met de ene hand, terwijl hij met de ander er een voorzichtige aaibeweging in maakt. Het hoofd is flink gebogen. De onderzoekende blik richt zich op de handen. Er moet wel iets heel bijzonders in zitten.

Maar ik zie helemaal niets in die handen. Nu zegt dat niet echt wat, het kan een miertje zijn. Maar ach, daar gaat het niet om. Het gaat de kunstenaar om de expressie. Om het weergeven van sfeer, gevoel en emotie.

De Duitse expressionisten waren meesters in het uitdrukken van sfeer, gevoel en emotie. Ik denk aan de kunstenaars Ernst Barlach en Käthe Kollwitz. De emotie spat van hun gebeeldhouwde figuren af: blijdschap, verdriet, woede. Hoe ze dat doen? Door overdrijving. Handen, hoofden en ogen maken ze extra groot en rimpels extra diep. Een rug wat krommer en een uitgestrekte arm wat langer.

Ook bij Mengels zie je lichte overdrijvingen. Mengels werd geboren in Heerlen en kwam uit een mijnwerkersgezin. Als intelligent en gevoelig jongetje had hij een enorme culturele nieuwsgierigheid. Hij las de bibliotheek leeg. De wereldliteratuur kwam aan bod, maar ook kunst en filosofie. Zijn vader begreep er niets van. ‘Je wordt gek en blind van al dat lezen’, zei hij. Mengels volgde tekenlessen en vertrok in 1950 naar Den Haag. Hij werd bekend als schilder van de ‘Nieuwe Haagse School’ en gaf lessen aan de Vrije Academie. In de jaren '70 begon hij te beeldhouwen.

Is die ‘staande figuur’ misschien Mengels zelf toen hij bezig was een nieuwe wereld te ontdekken? Het leergierige jongetje, dat het lukt om die niet begrijpende en vijandige buitenwereld buiten te sluiten en zijn eigen weg te gaan? ‘Stoor mij niet’, lijkt het beeld te zeggen: ‘ik ga mijn eigen gang en niemand kan mij tegenhouden’. Een levenshouding die mij wel aanspreekt.

Voor informatie over cursussen kunstgeschiedenis en reacties: www.annemarieboorsma.nl.