Verzetsheldenmonument (2)

Voorburg - Hoe geef je als kunstenaar het immense leed van oorlogsgeweld weer? Hoe leg je in beelden vast wat mensen elkaar kunnen aandoen? Hoe verbeeld je verzet, hoop, vrijheid? Zaken waar je als kunstenaar van een flink je hoofd over kan breken. 

Door Anne Marie Boorsma

Jan Wolkers gebruikte in 1977 voor zijn monument in Amsterdam ‘Nooit meer Auschwitz’, gebroken spiegels waarin de lucht wordt gereflecteerd. Om te laten zien, zo legde hij uit, dat na de gruweldaden van de nazi’s ‘de hemel na Auschwitz nooit meer ongeschonden is’. De 28-jarige Gerard van Remmen heeft het dertig jaar eerder anders aangepakt. Voor zijn Voorburgse Verzetsmonument heeft hij veel bekende klassieke symbolen gebruikt.

De lauwerkrans is een krans van lauriertakken die de overwinning verbeeldt. Ook de dappere leeuw uit het wapen van het Koninkrijk der Nederlanden valt te ontdekken. De burcht uit het wapen van Voorburg ontbreekt evenmin. Die verwijst naar de burcht die hier in de Romeinse tijd stond. We zien fakkels, die staan voor leven, dood en hernieuwd leven. Geknakte en bloeiende bloemen hebben een vergelijkbare betekenis. Er is een vlag, oranjeboom, vredesduif en een stalende zon, symbolen van vrede en bevrijding.

Om het hele beeldverhaal over oorlog en verzet te bekijken moeten we om de zuil heen lopen. We zien acht stenen platen met reliëfs. Het zijn vier taferelen waarvan het verhaal doorloopt tot over de hoeken. Drie taferelen vertellen over de verzetsheld die in de oorlog de strijd aangaat met de bezetter. Eén tafereel vertelt over de bevrijding. Op elke plaat zien we de verzetsheld voorgesteld als een knappe naakte figuur. Het lichaam is gespierd en de haren wapperen. De edele delen zijn bedekt met een doekje. Het doet me denken aan de geïdealiseerde naakten uit de klassieke oudheid. Houding en mimiek van de verzetsheld laten heftige emoties zien: krachtdadigheid, angst, woede en blijdschap. De verzetsman komt zeven keer voor, de verzetsvrouw één keer. Het kwaad wordt verbeeld door dieren: een slang, een draak en een adelaar.

We zien bijvoorbeeld hoe de man de ketens verbreekt, terwijl zijn woedende blik zich richt tot de slang die zich opricht. De held zet zijn strijd voort: aan de andere zijde van de zuil zien we hoe hij de fakkel aangereikt krijgt van een stervende figuur waarvan we alleen een hand en arm zien. We zien hoe hij aangevallen wordt door een adelaar, maar ook hoe hij de vrijheidsvlag plant.

Naast de invloed van de oudheid is er een overeenkomst met de vooroorlogse beeldhouwkunst van de jaren dertig in Nederland, werk van John Rädecker en Hildo Krop bijvoorbeeld. Tegelijkertijd denk ik aan de socialistische wandschilderingen van Richard Roland Holst: schilderingen vol van idealisme, waaruit een diep verlangen spreekt naar een betere wereld…

Kijk voor eerdere stukjes over beelden in Leidschendam-Voorburg op www.annemarieboorsma.nl.