Spinoza woonde in Voorburg

Voorburg - In 2024 viert de Stichting ‘Mooi Voorburg’ haar 13e lustrum. Gedurende haar 65-jarig bestaan heeft de stichting bij diverse monumenten of andere interessante locaties in Voorburg groene informatiebordjes geplaatst. Maandelijks wordt een van deze monumenten belicht in Het Krantje. Deze week aandacht voor Spinoza

Misschien is de filosoof Benedictus de Spinoza (1632-1677) de grootste beroemdheid die ooit in Voorburg heeft gewoond. Zijn werk behoort tot het toppunt van de westerse wijsbegeerte. Tegenwoordig houden nog allerlei mensen zich met zijn leven en werk bezig.

Kenner van de Voorburgse geschiedenis Kees van der Leer vertelt over zijn zoektocht naar het huis waar Spinoza woonde. In 1665 schreef Spinoza in een brief dat hij woonruimte had gehuurd in Voorburg bij medestander Tijdeman aan de Kercklaan (nu Kerkstraat). Een tweede aanwijzing is een brief van mr. Six, kantonrechter in Voorburg van 1844 tot 1875. Hij schrijft dat Spinoza in 1663 op het watertje bij de Voorburgse brug heeft gewoond. Van der Leer weet meteen dat dat pand aan de Kerckhavensloot moet hebben gelegen, de vroegere insteekhaven van de Vliet. Die haven is inmiddels gedempt en bevond zich waar nu het brede stuk van de Kerkstraat is. Het lijkt echter vrijwel onmogelijk om vast te stellen welk huis hij bewoonde. Dan duikt er een document op over kachel- en haardbelasting. Daarin staan genoemd: Cornelis Cornelisz Eversteijn eigenaar, huurder Daniel Tijdeman. Een doorbraak. Van der Leer duikt in oude registers en via Middendorp, een rosmolen en een bakkerij stuit hij op een schoenmakershuis. Evertsteijn verhuurde dit huis aan Tijdeman. BINGO! Mooi Voorburg kon een bordje plaatsen op het pand Kerkstraat 37-39.

Spinoza leek zich hier te hebben teruggetrokken, ver van lieden die hem van atheïsme zouden kunnen beschuldigen, waarrvoor hij in de gevangenis zou kunnen belanden. Liever schreef hij rustig verder aan zijn invloedrijke werk de Ethica. Verder voltooide hij zijn Theologisch-politiek traktaat over de vrijheid van meningsuiting dat in 1670 anoniem werd uitgegeven. De kost verdiende hij met het slijpen van lenzen. Met Christiaan Huygens, die vaak op Hofwijck verbleef, bediscussieerde hij natuurkundige en astrologische onderwerpen. Nog voordat Spinoza iets had gepubliceerd was hij al befaamd. Thuis ontving hij bevriende vrijdenkers waarmee hij theorieën over de vrijheid van godsdienst en meningsuiting uitwisselde. Vrijheden die nu in onze grondwet zijn verankerd. Zelfs buitenlandse bezoekers kwamen bij hem langs. Maar de meeste contacten onderhield hij via correspondentie.

In 1668 verhuisde Tijdeman naar de Herenstraat waar nu Apotheek Huygens is gevestigd. Ook daar hangt een plaquette.