Licht boerderij op brongas

Leidschendam - In 1897 werd aan het Wilsveen een grootse ontdekking gedaan: er werd bron- of moerasgas gevonden. Destijds was nog niet geheel duidelijk hoe deze materie tot brandstof kon worden omgezet. De gasbel was ook niet groot, maar groot genoeg om een hele boerderij van energie te voorzien.

Door F.J.A.M. van der Helm

Op de boerderij van Petrus van Wijk aan het Wilsveen was het een komen en gaan van allerlei soorten mensen die het nieuwe verschijnsel wilden bewonderen. De lampen in het woonhuis, de schuur en de stallen brandden op gas. De petroleumkan was bij Van Wijk verleden tijd want zij hadden hun eigen energiebron. In Wilsveen en ver daarbuiten was het nieuws het gesprek van de dag. In de wijde omgeving gingen andere boeren ook op zoek naar een gasbel, want dit merkwaardige verschijnsel kon ook best op hun eigen terrein in de grond te vinden zijn.

Twaalf glasgloeilampen verspreid over de hele boerderij en nog eens enkele plekken waar het kookfornuis kon worden verhit, vormden de sensationele nieuwe energiebron aan het oude Wilsveen. Het brandbare en winbare gas in de Wilsveense bodem was weliswaar door Van Wijk ontdekt, maar volkomen onbekend was in die tijd wat dit nu precies voor zijn energieleverantie ging betekenen. Zoals bekend werd er in die tijd vooral gestookt met turf en met petroleum. De Wilsveense boerderij haalde de krantenkoppen als de eerste Zuid-Hollandse boerderij die voorzien was van brongasverlichting. Later meldde zich boer Gerrit den Hertog uit Oudshoorn, die reeds in het najaar van 1896 een brongasinstallatie bezat ter verlichting van zijn kamers en daarmee claimde de eerste boer te zijn in Zuid-Holland, die gebruik maakte van brongas.

Om het gas uit de grond te halen, had Van Wijk de hulp nodig van een ervaren deskundige. In de Beemster werd deze expert gevonden in de vorm van R. Nomen. In deze droogmakerij was al eerder gas gevonden en middels een technische installatie op rendabele wijze gewonnen. Van Wijk ging ter plekke de installatie bekijken en liet zich door de bouwers voorlichten om zelf ook het vluchtige goud te gaan ontginnen. De pionier Wouter Sluis wordt beschouwd als ontdekker van het brongas. Hij bracht in de Beemster het boerengas rond 1880 als lichtgas in exploitatie. Jan Lankelma uit Purmerend was de deskundige die de technische installatie produceerde. Wat als een aardigheidje was begonnen werd weldra een efficiënte energiebron die de petroleum kon vervangen. Zij het op uiterst kleine schaal.

Het brongas bleek in diverse droogmakerijen te vinden te zijn en ontstond door de afbraak van algen en bacteriën. Enkele chemische reacties veroorzaakten het gas dat zich op een diepte van 25 tot 100 meter bevond. Aan de bouw van de opwerkingsinstallatie kwamen enkele ketels van pas die in gemetselde putten stonden. Ook te Zoetermeer waren dergelijke bronnen te vinden. Aan de Voorweg waren er zeker dertig gevonden.

Reacties naar helmhuis@ziggo.nl.