Minder is meer

Voorburg - Dit beeldhouwwerk van glanzend staal lijkt op een schilderijlijst op zijn kant. Een brede zijde is geperforeerd en steekt schuin omhoog. Het staat op een rotonde. Als je er omheen loopt krijg je door de lijst een steeds veranderend schilderij met huizen en groen te zien.

Door Anne Marie Boorsma

De eenvoudige vorm van dit beeldhouwwerk doet me denken aan de beroemde uitspraak van de Duitse Bauhaus-architect Ludwig Mies van der Rohe (1886-1969): ‘Less is More’. Deze ‘minder is meer’ uitspraak drukt het idee uit dat eenvoudig mooier en beter is dan overdaad. Die liefde voor de eenvoud komen we ook tegen bij de kunstenaars van ‘De Stijl’ zoals Piet Mondriaan en Gerrit Rietveld en kunstenaars van de zogenaamde ‘Minimal art’ uit de jaren zestig zoals Sol LeWitt, Carl Andre en Donald Judd. Deze kunstenaars kozen meestal niet voor het klassieke marmer of brons, maar vaker voor moderne industriële materialen zoals kunststof en roestvrij staal. Ze hielden niet van allerlei tierelantijntjes die gevoelens en emoties moesten uitdrukken. 

De maker van ons kunstwerk, dat simpelweg ‘Vierkant’ heet, is van de Voorburgse kunstenares Sophie Gentenaar (1937). Ze maakte het in 1985. Typerend is haar uitspraak ‘Het gaat om de abstractie. Hoe meer je weglaat, des te spannender het wordt. Maar je moet wel oppassen dat je het niet zover terugbrengt dat je het hele beeld kwijtraakt’. Naast het minimalisme liet de kunstenares zich door het constructivisme inspireren. Deze kunststroming ontstond rond 1913 in Rusland. De constructivist kiest abstract geometrische vormen die lijken op industriële producten. De kunstwerken zijn koel, zakelijk en hebben weinig of geen kleur. Ze zijn vaak licht en doorzichtig. Zo denk ik aan de kunst van Vladimir Tatlin, Naum Gabo en Antoine Pevsner. In Nederland is André Volten een goed voorbeeld.

Gentenaars vierkant lijkt op een schilderij met landschap en huizen. In 1433 schreef de Renaissance-kunstenaar en filosoof Leon Battista Alberti een beroemde verhandeling over schilderkunst. Hij vergeleek daarin een schilderij met een open venster waarin de werkelijkheid werd nagebootst. In de loop der eeuwen veranderde die opvatting drastisch. Maar ook de modernen speelden met het thema ‘venster op de werkelijkheid’, dadaïst Marcel Duchamp bijvoorbeeld of surrealist René Magritte. Gentenaars vierkant is dan helemaal een apart geval, want bij haar venster zien we geen nabootsing van de werkelijkheid, maar de echte!

Gentenaar doorliep de Vrije Academie in Den Haag. In 1977 ontving ze de aanmoedigings-Hofwijckprijs. Ze was medeoprichter van galerie Brak, de voorloper van ArtiBrak in Voorburg. 

Voor reacties en informatie over cursussen kunstgeschiedenis www.annemarieboorsma.nl.